Ευκλείδης Τσακαλώτος: Η ύφεση δεν βρίσκει πάτο μ’ αυτή την πολιτική

Ο Παύλος Κλαυδιανός, για λογαριασμό της εφημερίδας "Εποχή", συζητάει με τον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ για την έκταση, το χαρακτήρα, το βάθος και τις επιπτώσεις στην Ελλάδα μέτρων που έλαβε η διοίκηση της ΕΚΤ.

Η κυ­βέρ­νη­ση ε­πι­χει­ρεί με την πο­λι­τι­κή της να μεί­νει πά­ση θυ­σία μέ­σα στο ευ­ρω­παϊκό πρό­βλη­μα, έ­τσι που ό­ταν ε­πι­χει­ρη­θεί λύ­ση του να τη συ­μπε­ρι­λά­βει. Όμως εί­ναι ε­φι­κτό;

Αυ­τό που βλέ­που­με ως πο­λι­τι­κή, πέ­ρα α­πό το πο­λι­τι­κό και τρο­με­ρό κοι­νω­νι­κό κό­στος που προ­κα­λεί, εί­ναι α­κα­τα­νό­η­το αν δεν ι­σχύει αυ­τό που εί­πες. Συμ­φω­νού­με, σαν να λέει, μ’ αυ­τό που λέ­τε και ε­σείς, ό­τι θα υ­πάρ­ξει α­διέ­ξο­δο κά­ποια στιγ­μή στην ΕΕ, θα γί­νει έ­να μπα­μ, κρα­τά­με το κε­φά­λι μας πά­νω α­πό το νε­ρό και ό­ταν θα γί­νουν α­να­γκαίες αλ­λα­γές στην πο­λι­τι­κή, θα ω­φε­λη­θού­με και ε­μείς. Αρμό­ζει αυ­τό ως ε­πι­λο­γή σε μια κυ­βέρ­νη­ση που δεν εί­ναι δια­τε­θει­μέ­νη να συ­γκρου­σθεί, να κά­νει ρή­ξεις. Όμως η κρί­ση θα γί­νει τό­σο βα­θύ­τε­ρη α­π’ αυ­τά τα μέ­τρα που σχε­διά­ζο­νται που δεν θα ω­φε­λη­θεί η ελ­λη­νι­κή οι­κο­νο­μία α­πό μια, π.χ., με­τριο­πα­θή χα­λά­ρω­ση. Ξέ­ρε­τε, δεν συμ­φω­νώ με την ά­πο­ψη που υ­πο­στη­ρί­ζει ό­τι η ύ­φε­ση έ­χει έ­ναν πά­το στον ο­ποίο πλη­σιά­ζει. Θεω­ρώ ό­τι έ­χει α­κό­μη ι­κα­νό έ­δα­φος να δια­νύ­σει. Οι πολ­λα­πλα­σια­στές α­πό τις πε­ρι­κο­πές των δα­πα­νών και αυ­ξή­σεις φό­ρων α­κό­μη συ­νε­χί­ζουν να δου­λεύουν. Άρα δεν εί­ναι κα­θό­λου σί­γου­ρο ό­τι κά­που θα α­το­νή­σουν.

Αυ­τό πού ο­φεί­λε­ται; Π.χ. στη δο­μή της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μίας, στη διε­θνή υ­φε­σια­κή συ­γκυ­ρία, στη σφο­δρό­τη­τα της λι­τό­τη­τας;

Οφεί­λε­ται και στη δο­μή και στη λο­γι­κή της ύ­φε­σης ό­ταν αυ­τή ξε­φύ­γει. Ότι κλεί­νουν πά­ρα πολ­λές με­σαίες και μι­κρές ε­πι­χει­ρή­σεις. Η λο­γι­κή της ύ­φε­σης εί­ναι ό­λες οι α­πο­φά­σεις για την οι­κο­νο­μία να κα­θυ­στε­ρούν, να α­να­βάλ­λο­νται. Εί­τε α­φο­ρούν ε­πεν­δύ­σεις, εί­τε α­γο­ρά ε­νός ψυ­γείου. Αν αρ­χί­σουν να πέ­φτουν οι τι­μές, εί­ναι βέ­βαια κα­λό, αλ­λά συγ­χρό­νως αυ­τό δου­λεύει κα­τα­στρο­φι­κά διό­τι αν ε­σύ θεω­ρείς ό­τι αρ­γό­τε­ρα θα πέ­σουν κι άλ­λο, δεν α­γο­ρά­ζεις. Το τρί­το εί­ναι ό­τι οι τρά­πε­ζες με τέ­τοια ύ­φε­ση δεν γί­νο­νται βιώ­σι­μες με τα 50 δισ. Δη­λα­δή, θα συ­νε­χι­στεί η προ­βλη­μα­τι­κό­τη­τά τους, θα χρεια­στούν κι άλ­λα κε­φά­λαια. Θα α­πο­σύ­ρουν πά­λι λε­φτά α­πό τις τρά­πε­ζες. Πά­λι θα έ­χου­με πρό­βλη­μα ρευ­στό­τη­τας. Δεν βλέ­πω, δη­λα­δή, για­τί θα φθά­σου­με εύ­κο­λα στον πά­το.

Τα μέ­τρα που ε­πί­κει­νται, τα γνω­ρί­ζου­με, πε­ρί­που. Ποιες οι ε­κτι­μή­σεις σου;

Έχουν α­κρι­βώς τη δο­μή την ο­ποία προ­ε­κλο­γι­κά και στην προ­γραμ­μα­τι­κή συμ­φω­νία εί­παν ό­τι δεν θα έ­χουν. Δεν θα πει­ρά­ξου­με μι­σθούς, συ­ντά­ξεις κτλ. Το ση­μα­ντι­κό σε έ­να πα­κέ­το μέ­τρων δεν εί­ναι μό­νο αυ­τά που παίρ­νεις αλ­λά και αυ­τά που δεν παίρ­νεις. Η τρόι­κα έ­χει χά­σει κά­θε ε­μπι­στο­σύ­νη προς τις ελ­λη­νι­κές κυ­βερ­νή­σεις ό­σον α­φο­ρά την πο­λι­τι­κή βού­λη­ση ή την ι­κα­νό­τη­τά να διευ­ρύ­νουν τη φο­ρο­λο­γι­κή βά­ση και να α­ντι­με­τω­πί­σουν τη φο­ρο­δια­φυ­γή και, πέ­ρα α­πό την α­ντί­λη­ψή τους, ε­πι­μέ­νουν σε τα­μεια­κά σί­γου­ρα μέ­τρα. Όταν λέει ο κ. Στουρ­νά­ρας ό­τι το 60% - 70% των δα­πα­νών εί­ναι συ­ντά­ξεις, λέει τη μι­σή α­λή­θεια, διό­τι η άλ­λη μι­σή εί­ναι ό­τι δεν δί­νουν έμ­φα­ση στη φο­ρο­λό­γη­ση των πλου­σίων και κά­ποιων άλ­λων στρω­μά­των. Δεν α­ντι­με­τω­πί­ζουν ού­τε καν κραυ­γα­λέες πε­ρι­πτώ­σεις φο­ρο­δια­φυ­γής με πολ­λά δισ. ό­πως στο πε­τρέ­λαιο κ.ά.

Εί­ναι πο­λι­τι­κή ε­δώ η αι­τία ή τι άλ­λο;

Εί­ναι φαι­νό­με­νο σύν­θε­το, ά­ρα και η «α­πο­τυ­χία» ο­φεί­λε­ται σε δέ­σμη αι­τιών. Προ­σω­πι­κά δεν έ­χω την τά­ση να προ­σφεύ­γω εύ­κο­λα σε ερ­μη­νείες για σκάν­δα­λα, δια­φθο­ρές κτλ. Δεν πι­στεύω δη­λα­δή ό­τι γε­νι­κά έ­χου­με έ­να κα­λό σύ­στη­μα και κα­κούς αν­θρώ­πους. Το α­ντί­θε­το ι­σχύει. Αυ­τό δεν ση­μαί­νει ό­μως ό­τι δεν υ­πάρ­χουν πε­ριο­χές φο­ρο­δια­φυ­γής που ε­μπί­πτουν στη σφαί­ρα της δια­φθο­ράς, του σκαν­δά­λου. Νο­μί­ζω ό­τι με­ρι­κές πε­ρι­πτώ­σεις α­νι­κα­νό­τη­τας ε­πέ­κτα­σης φο­ρο­λο­γι­κής βά­σης και πά­τα­ξης της φο­ρο­δια­φυ­γής ερ­μη­νεύο­νται έ­τσι. Εί­ναι ε­ξάλ­λου ι­στο­ρι­κό φαι­νό­με­νο, μο­να­δι­κό στην Ευ­ρώ­πη, η δυ­να­τό­τη­τα των ελ­λη­νι­κών ε­λίτ να α­πο­φεύ­γουν τη φο­ρο­λό­γη­ση α­πό την ε­πο­χή του Βαρ­βα­ρέ­σου. Με ό­λες τις κυ­βερ­νή­σεις που με­σο­λά­βη­σαν τα κα­τά­φε­ραν, σε ό­λες τις οι­κο­νο­μι­κές συν­θή­κες.

Υπο­στη­ρί­ζου­με ό­τι τα μέ­τρα αυ­τά πα­ρά­γουν φαύ­λους κύ­κλους που πα­ρά­γουν α­νά­γκη κι άλ­λων μέ­τρων, α­κό­μη και για το 2012.

Μα και η τρόι­κα δεν πι­στεύει ό­τι θα βγουν οι στό­χοι το 2012 ή το 2013 – 14 για το λό­γο αυ­τό. Άρα ερ­χό­μα­στε ξα­νά στην προ­η­γού­με­νη ε­ρώ­τη­ση που συ­ζη­τή­σα­με ό­τι και η κυ­βέρ­νη­ση δεν το πι­στεύει, αλ­λά ε­πι­χει­ρεί να κερ­δί­σει χρό­νο, ε­νό­ψει μιας κά­ποιας ευ­ρω­παϊκής λύ­σης.

Ένα ζή­τη­μα ε­ξαι­ρε­τι­κά σο­βα­ρό εί­ναι η βα­θύ­τε­ρη υ­πο­νό­μευ­ση της πα­ρα­γω­γι­κής βά­σης λό­γω της μα­κρό­χρο­νης λι­τό­τη­τας. Ει­δι­κά μια οι­κο­νο­μία ό­πως η ελ­λη­νι­κή, με α­δύ­να­τες δο­μές, πώς θα ε­πα­νεκ­κι­νή­σει κά­ποια στιγ­μή; Εί­ναι δυ­σκο­λία και για μια εν­δε­χό­με­νη κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς.

Πο­λύ σο­βα­ρό ζή­τη­μα, για­τί αυ­τή η ύ­φε­ση κρα­τά πά­ρα πολ­λά χρό­νια. Δεν εί­ναι το κλα­σι­κό στυλ στα­θε­ρο­ποιη­τι­κής – διορ­θω­τι­κής πο­λι­τι­κής. Φα­ντά­ζο­μαι ό­τι η στρα­τη­γι­κή του ΔΝΤ και της τρόι­κας, που πι­στεύουν στην ε­σω­τε­ρι­κή υ­πο­τί­μη­ση, στη­ρί­ζε­ται στο ό­τι με το φθη­νό ερ­γα­τι­κό δυ­να­μι­κό διευ­ρυ­νό­με­νο με την προ­λε­τα­ριο­ποίη­ση στρω­μά­των, αυ­ξά­νε­ται συ­νε­χώς το α­πό­θε­μα ό­σων, ό­πως θα λέ­γα­με ε­μείς, δεν έ­χουν πρό­σβα­ση στο κε­φά­λαιο ή σε άλ­λα μέ­σα πα­ρα­γω­γής, δεν έ­χουν τί­πο­τε άλ­λο ε­κτός α­πό την ερ­γα­σία τους. Αυ­τό θεω­ρούν ό­τι κά­πο­τε, δεν μπο­ρεί, θα ω­θή­σει στην α­νά­πτυ­ξη.

Όμως η α­νερ­γία εί­ναι τό­σο ψη­λά που α­κό­μη και έ­νας χα­μη­λός ρυθ­μός α­νά­πτυ­ξης χρειά­ζε­ται δε­κα­ε­τίες για να την α­ντι­με­τω­πί­σει. Εί­ναι δυ­σκο­λία που δεν μπο­ρεί να α­γνο­εί και η Αρι­στε­ρά.

Οπωσ­δή­πο­τε το πρό­βλη­μα εί­ναι σο­βα­ρό. Δες την ε­ξής α­ντί­φα­ση. Ενώ εί­μα­στε ε­πι­φυ­λα­κτι­κοί ή και εχ­θρι­κοί με τα με­γά­λα έρ­γα, πώς να τα α­γνοή­σεις ό­ταν μπο­ρεί να σου ε­ξα­σφα­λί­σουν γρή­γο­ρα με­ρι­κές δε­κά­δες χι­λιά­δες θέ­σεις ερ­γα­σίας; Άρα πρέ­πει να σκε­φθού­με έ­ξυ­πνες στρα­τη­γι­κές που φέρ­νουν πο­λύ ά­νερ­γο κό­σμο γρή­γο­ρα στην α­πα­σχό­λη­ση. Μό­νο τό­τε θα σπά­σου­με τον φαύ­λο κύ­κλο και θα πά­με στον ε­νά­ρε­το. Ο κό­σμος ερ­γά­ζε­ται, δη­μιουρ­γεί­ται νέ­ος πλού­τος και ει­σό­δη­μα, πλη­ρώ­νο­νται ει­σφο­ρές και φό­ροι κτλ. Αυ­τό εν­νοού­με ό­ταν, ως Αρι­στε­ρά, μι­λά­με για πρό­γραμ­μα πα­ρα­γω­γι­κής α­να­συ­γκρό­τη­σης. Έχου­με διά­φο­ρες ι­δέες, αλ­λά πρέ­πει να σκε­φθού­με πιο σο­βα­ρά και το ζή­τη­μα της ά­με­σης αύ­ξη­σης της α­πα­σχό­λη­σης. Αν αρ­χί­σει ο ε­νά­ρε­τος κύ­κλος, τό­τε γί­νε­ται πιο εύ­κο­λη και η χρη­μα­το­δό­τη­ση.

Συ­να­ντά­με συ­χνά, ι­δίως σε α­πλό κό­σμο που μας ψή­φι­σε, την κρι­τι­κή: μα τι κά­νει ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, δεν α­ντέ­χου­με άλ­λο!

Κα­τά την ά­πο­ψή μου δεν εί­ναι έ­να μό­νο πράγ­μα που πρέ­πει να κά­νου­με, αλ­λά πολ­λά συγ­χρό­νως, για να κα­τα­φέ­ρου­με να α­ντι­στρέ­ψου­με το κλί­μα στην πρά­ξη. Να φα­νεί ό­τι ό­ντως υ­πάρ­χει μια α­πο­τε­λε­σμα­τι­κή πο­λι­τι­κή δύ­να­μη, που θα βά­λει έ­ναν πά­το στην κα­τα­στρο­φή, και έ­χει τις πρώ­τες ι­δέες για να αλ­λά­ξει την κα­τά­στα­ση. Απαι­τεί­ται και το προ­γραμ­μα­τι­κό σκέ­λος, έ­να ε­ξε­λισ­σό­με­νο στο χρό­νο πρό­γραμ­μα – το λέει συ­νε­χώς αυ­τό ο Γιάν­νης ο Δρα­γα­σά­κης – με τη συμ­με­το­χή ό­μως του κό­σμου, διό­τι χρειά­ζε­ται και τις συ­γκε­κρι­μέ­νες πλη­ρο­φο­ρίες. Θέ­λου­με, δη­λα­δή, την ε­νερ­γό συμ­με­το­χή. Η κρι­τι­κή του κό­σμου εί­ναι δί­καιη αλ­λά να προ­σθέ­σου­με και το ε­ξής: ε­μείς εί­μα­στε α­ντί­θε­τοι με την ι­δέα της α­νά­θε­σης, ό­τι δη­λα­δή η Αρι­στε­ρά θα κά­νει ό­λα αυ­τά τα πράγ­μα­τα που λέει, ε­νά­ρε­τους κύ­κλους κ.ά., μό­νη της, μό­νο με την ψή­φο του κό­σμου. Διό­τι χω­ρίς συμ­με­το­χή, κι­νή­μα­τα που θα στη­ρί­ζουν α­φού συμ­βά­λουν στη δια­μόρ­φω­ση των προ­γραμ­μά­των, χω­ρίς πρω­το­βου­λίες αλ­λη­λεγ­γύης που α­ντι­με­τω­πί­ζουν α­κραίες ε­πι­πτώ­σεις, δεν γί­νε­ται τί­πο­τε. Όλα αυ­τά συν­δέ­ο­νται. Εί­ναι, βέ­βαια, και τα με­γά­λα κι­νή­μα­τα που θα μπλο­κά­ρουν το σύ­στη­μα. Εδώ να πω κά­τι, το έ­χω πει πα­λιό­τε­ρα στην «Επο­χή», που συν­δέε­ται με τη συ­ζή­τη­σή μας. Το σύ­στη­μα έ­χει με­γά­λη α­νε­λα­στι­κό­τη­τα να δεχ­θεί εν­διά­με­σες προ­τά­σεις, μέ­τρα κτλ. Δεν εί­ναι αυ­τό το η­γε­μο­νι­κό που εν­σω­μα­τώ­νει πράγ­μα­τα. Το σύ­στη­μα, «πα­ρα­δό­ξως», χά­νει την ε­λα­στι­κό­τη­τά του στην πε­ρίο­δο της κρί­σης, ε­νώ πα­λαιό­τε­ρα διέ­θε­τε. Το θέ­μα εί­ναι πο­λύ ευ­ρύ και σο­βα­ρό, συν­δέε­ται και με την ε­ξέ­λι­ξη της σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τίας, του ρό­λου της.

Εί­ναι αυ­τό, ό­μως, δο­μι­κό στοι­χείο του συ­στή­μα­τος, της νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρης εκ­δο­χής του. Αν α­πο­δεχ­θεί εν­διά­με­σες λύ­σεις, α­να­λαμ­βά­νει ρί­σκο.

Η δυ­σκο­λία στην α­ντα­πό­κρι­σή μας στις προσ­δο­κίες του κό­σμου ε­δρά­ζε­ται και σ’ αυ­τό. Σε ευ­ρω­παϊκό ε­πί­πε­δο μπο­ρεί να δει κα­νείς το στρί­μωγ­μα του Μό­ντι, ο ο­ποίος υ­πήρ­ξε έ­νας α­κραιφ­νής νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρος ως ε­πί­τρο­πος α­ντα­γω­νι­σμού. Πα­ρε­μπι­πτό­ντως, να πω ό­τι α­πό μια ά­πο­ψη αυ­τό κά­νει μο­νό­το­νο και το κοι­νο­βου­λευ­τι­κό έρ­γο. Δεν εί­μα­στε «στην τρο­πο­λο­γία» που στρι­μώ­χνει ή και α­πο­σπά, αλ­λά στο «πάρ­τε πί­σω αυ­τά τα μέ­τρα».

Το Σύ­νταγ­μα μπο­ρεί να γε­μί­σει πά­λι;

Θα σου α­πα­ντή­σω ως ε­ξής: Οι α­ρι­στε­ροί συ­χνά κά­νου­με το λά­θος, ό­πως λέ­με στη στα­τι­στι­κή, και του τύ­που Α και του Β. Δη­λα­δή, προ­βλέ­που­με κά­τι και δεν γί­νε­ται και δεν προ­βλέ­που­με κά­τι που, ε­ντέ­λει, γί­νε­ται! Εμείς, λοι­πόν, ας κά­νου­με κα­λά αυ­τό που προσ­δο­κά α­πό ε­μάς το λαϊκό κί­νη­μα. Που, ό­πως φαί­νε­ται, ε­ξα­κο­λου­θεί να προσ­δο­κά ό­λο και στα­θε­ρό­τε­ρα.

Πώς κρί­νεις την α­πό­φα­ση Ντρά­γκι, για την α­γο­ρά ο­μο­λό­γων α­πό την Ε­ΚΤ;

Πρό­κει­ται για α­πό­φα­ση πυ­ρο­σβε­στι­κή. Πα­ρά τις προσ­δο­κίες που εί­χαν δη­μιουρ­γη­θεί, δεν α­πο­τε­λεί βιώ­σι­μη λύ­ση για την κρί­ση χρέ­ους στην Ευ­ρω­ζώ­νη. Και ό­σοι κά­νουν λό­γο για α­να­κού­φι­ση, γνω­ρί­ζουν ό­τι αυ­τό θα εί­ναι για λί­γο και­ρό. Όχι μό­νο δεν συ­νι­στά βά­ση για μό­νι­μες λύ­σεις, αλ­λά αυ­τό γί­νε­ται για να μπο­ρεί να συ­νε­χι­στεί η πο­λι­τι­κή της λι­τό­τη­τας χω­ρίς κίν­δυ­νο. Προ­βλέ­πε­ται σα­φώς ό­τι οι εν­δια­φε­ρό­με­νες χώ­ρες θα πρέ­πει να υ­παχ­θούν σε προ­γράμ­μα­τα προ­σαρ­μο­γής, δη­λα­δή μνη­μό­νιο, με ε­μπλο­κή και του Δ.Ν.Τ. Η συ­ζή­τη­ση που λέει ό­τι θα έ­χου­με λι­τό­τη­τα αλ­λά θα έλ­θει και η α­νά­πτυ­ξη, εί­ναι γνω­στή. Η λι­τό­τη­τα εί­ναι το α­ντί­θε­το της α­νά­πτυ­ξης. Εί­ναι σαν να μι­λάς για στε­γνό νε­ρό. Τώ­ρα αν παί­ζε­ται ταυ­τό­χρο­να και έ­να πο­λι­τι­κό παι­χνί­δι με­τα­ξύ Μό­ντι, Ολά­ντ και Ρα­χόι, που λέει ό­τι στα­γό­να – στα­γό­να τους πη­γαί­νου­με στην εμ­βά­θυν­ση και τε­λι­κά θα υ­πε­ρι­σχύ­σει η α­νά­πτυ­ξη σε σχέ­ση με τη λι­τό­τη­τα, δεν προ­κύ­πτει. Δεν φαί­νε­ται να υ­πάρ­χει μια πο­λι­τι­κή βού­λη­ση που να προ­σπα­θεί να α­ναι­ρέ­σει τη λι­τό­τη­τα.

Σύμ­φω­νοι, ό­μως ό­ταν μπαί­νουν στο πρό­βλη­μα με­γά­λες χώ­ρες ό­πως η Ισπα­νία και η Ιτα­λία, μπο­ρούν να α­ντέ­ξουν πυ­ρο­σβε­στι­κά μέ­τρα;

Τα κά­νουν α­κό­μη πιο α­νε­παρ­κή τα α­ντι­σταθ­μι­στι­κά μέ­τρα που προ­βλέ­πο­νται, ό­πως η ταυ­τό­χρο­νη α­φαί­ρε­ση χρή­μα­τος α­πό την α­γο­ρά, δη­λα­δή ε­πι­δίω­ξη α­πο­στεί­ρω­σης ο­ποιασ­δή­πο­τε ε­πί­δρα­σης στον πλη­θω­ρι­σμό. Που ση­μαί­νει ό­τι θεω­ρούν πως η συ­νο­λι­κή ζή­τη­ση στην Ευ­ρώ­πη εί­ναι κα­λή και ό­τι αυ­τό που λέει το κα­τα­στα­τι­κό της Ε­ΚΤ, ό­τι ο πλη­θω­ρι­σμός εί­ναι το κύ­ριο πρό­βλη­μα, πα­ρό­λο που ό­λα τα στοι­χεία συ­ντεί­νουν στο ό­τι πά­με σε δεύ­τε­ρο ε­πει­σό­διο ύ­φε­σης σε Ευ­ρώ­πη και Η­ΠΑ, ε­κτι­μούν ό­τι δεν χρειά­ζε­ται κα­θό­λου ε­πε­κτα­τι­κή πο­λι­τι­κή!

Όλο αυ­τό το σετ πο­λι­τι­κής μπο­ρεί να το α­ντέ­ξει η ΕΕ;

Υπάρ­χει η σχε­τι­κή συ­ζή­τη­ση γι’ αυ­τό. Γρά­φτη­κε, π.χ., ό­τι εί­ναι πο­λύ α­πί­θα­νο να δια­σπα­στεί, να δια­λυ­θεί η Ευ­ρω­ζώ­νη και ό­τι, σε πο­λι­τι­κό ε­πί­πε­δο, ο­δεύου­με σε πο­λι­τι­κές στρα­τη­γι­κές ο­μο­σπον­δο­ποίη­σης. Δη­λα­δή, ό­τι η Μέρ­κελ έ­χει έ­να ό­ρα­μα για την ο­μο­σπον­διο­ποίη­ση, που θα κα­τα­θέ­σει σύ­ντο­μα και θα ε­δρά­ζε­ται στη λι­τό­τη­τα, στην εκ­με­τάλ­λευ­ση του ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού κ.τ.λ. Κα­τά την ά­πο­ψή μου δεν ευ­στα­θεί. Μπο­ρεί η Μέρ­κελ να έ­χει μια τέ­τοια α­ντί­λη­ψη για την ο­μο­σπον­δο­ποίη­ση, ό­μως αυ­τή δεν εί­ναι βιώ­σι­μη μα­κρο­πρό­θε­σμα, ού­τε εί­ναι βιώ­σι­μη η πο­ρεία προς αυ­τή. Αν πρό­κει­ται να ε­πι­λε­γεί μια εμ­βά­θυν­ση και αυ­τή το μό­νο που θα λέει εί­ναι να έ­χου­με ι­σο­σκε­λι­σμέ­νους προϋπο­λο­γι­σμούς – ό­πως οι πο­λι­τείες των Η­ΠΑ – λί­γο ευ­ρωο­μό­λο­γο και λί­γο πιο δυ­να­μι­κή κε­ντρι­κή τρά­πε­ζα, ε­γώ δεν το βλέ­πω βιώ­σι­μο, στα­θε­ρό ση­μείο. Ού­τε μα­κρο­πρό­θε­σμα ού­τε βρα­χυ­πρό­θε­σμα. Μια νο­μι­σμα­τι­κή έ­νω­ση ο­φεί­λει να α­ντι­με­τω­πί­σει πε­ρι­φε­ρεια­κά προ­βλή­μα­τα. Αυ­τά, ό­ταν υ­πάρ­χουν, στην κρί­ση δεν λύ­νο­νται. Γι’ αυ­τό και τη δε­κα­ε­τία του 1930 δια­λύ­θη­κε και ο κα­νό­νας του χρυ­σού, σύ­στη­μα ε­πί­σης στα­θε­ρών ι­σο­τι­μιών. Ανα­λο­γί­ζε­ται κα­νείς, βέ­βαια, πό­σο σκλη­ρό θα εί­ναι το χτύ­πη­μα για τη Γερ­μα­νία και τους δο­ρυ­φό­ρους της να λει­τουρ­γή­σουν με έ­να τό­σο σκλη­ρό νό­μι­σμα.

Όμως αυ­τό δεν εί­ναι και α­πό άλ­λη πλευ­ρά βιώ­σι­μο. Αυ­τό φαί­νε­ται στον πυ­ρή­να πια, δη­λα­δή στη θε­σμι­κά ε­ξα­σφα­λι­σμέ­νη ε­νιαία νο­μι­σμα­τι­κή πο­λι­τι­κή. Το «ε­νιαία» αμ­φι­σβη­τεί­ται με πολ­λούς τρό­πους. Π.χ. με τη δια­φο­ρά του ε­πι­το­κίου δα­νει­σμού για τα κρά­τη, με την α­πό­συρ­ση των τρα­πε­ζών στα ε­θνι­κά σύ­νο­ρα, κα­θώς μια, π.χ., ι­σπα­νι­κή ε­πι­χεί­ρη­ση δύ­σκο­λα μπο­ρεί να δα­νει­σθεί πλέ­ον α­πό μια τρά­πε­ζα για­τί φο­βά­ται για το μέλ­λον της στο ευ­ρώ, με το ό­τι η ι­σπα­νι­κή τρά­πε­ζα δα­νεί­ζει με υ­ψη­λό­τε­ρο ε­πι­τό­κιο τον ι­σπα­νό ε­πι­χει­ρη­μα­τία την ί­δια ώ­ρα που γερ­μα­νός α­ντα­γω­νι­στής του δα­νεί­ζε­ται με πο­λύ φθη­νό­τε­ρο κ.ά. Μ’ άλ­λα λό­για άλ­λο εί­ναι το ευ­ρώ στο Βε­ρο­λί­νο και άλ­λο στη Μα­δρί­τη. Αυ­τό δεν μπο­ρεί να μα­κρο­η­με­ρεύ­σει. Η α­πό­φα­ση Ντρά­γκι δεν αί­ρει το νο­μι­σμα­τι­κό κα­τα­κερ­μα­τι­σμό, α­φού δεν συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νει τις χώ­ρες με το με­γα­λύ­τε­ρο πρό­βλη­μα.